آیدین فیکیر عالیم
میرزا جواد مجتهد و مجتهدی عائله‌سی‌نین تاریخی روللارینا اؤتری باخیش
تبریزین دارایی خیاوانیندا بیر کوچه وار؛ مجتهد کوچه‌سی. بیر طرفی دارایی‌یه، بیر طرفی چای کنارا آچیلیر بو کوچه‌نین.
بو کوچه واختی ایله آذربایجانین دینی لیدئرلری اولان مجتهدلر عائله‌سی‌نین یاشادیغی یئر اولموش و ائله آدینی دا بو عائله دن آلمیشدیر.
بو عائله یه انتساب ائدن رحمتلیک بؤیوک دده‌مدن اونلارین قاراباغلی کؤکلری اولدوغو حاقدا سؤزلری خاطیرلاسام دا، هئچ بیر تاریخی سند الده ائتمه‌دیم. تاریخی قایناقلارا گؤره مجتهدی عائله‌لری‌نین باشیندا میرزا احمد بن لطفعلی‌بن محمد صادق مغانی تبریزی دایانیر. اصلینده شاهسون‌لرین موغانلو طایفاسیندان ایدی. مشهور «منهج الرشاد فی شرح الارشاد» اثری اونا منسوبدور. 13-نجو عصرین بؤیوک دینی عالیملریندن اولان میرزا احمدین، میرزا لطفعلی، میرزا جعفر، میرزا باقر و میرزا جواد آدلی دؤرد اوغلو دا بؤیوک دینی عالیم اولموشلار.
آتاسی‌نین وفاتیندان سونرا، آذربایجاندا دینی رهبر اولان میرزا باقر مجتهد بؤیوک نفوذا صاحیب ایدی. او تبریزین عنعنه‌لرینده دگیشیک‌لیک‌لر وئردی. تبریزین بؤیوک مسجدلریندن اولان مجتهد مسجدینی تیکدیردی. ایراندا مرکزچی و دیکتاتور سیاستی یئریدن میرزا تقی امیرکبیر اونون نفوذ و اقتداریندان قورخویا دوشدو و بو عالیمی تهرانا ایسته‌دی. میرزا باقر اؤنجه مقاومت ائتدی. مین سیلاحلی قوه اونو قورویوردو. آنجاق نهایت تسلیم اولوب، تهرانا گئتدی. اصلینده امیرکبیر ایله مجتهدلر عائله‌سی‌نین مناسبتی، هله امیرکبیر، ولیعهد ایله بیرلیکده تبریزده اولدوغو زاماندان پوزولماغا باشلامیشدی. بیر ائرمنی‌نین مسلمان بیر اوشاغا تجاوزی اوزره، خالق، میرزا احمد مجتهدین ائوینه ییغیشیب، عصیان قالدیرمیشدیلار. بو عصیان امیرکبیر طرفیندن یاتیریلمیشدیر. میرزا باقرین تهرانا تبعیدیندن سونرا، آذربایجانین دینی لیدئری میرزا جواد اولدو. میرزا جواد آذربایجان تاریخینده ان اؤنملی و قالیجی آدلاردان بیری‌دیر.
میرزا جواد مجتهدین آدی بیر طرفدن مشروطه حرکاتی‌نین زمینی کیمی دگرلندیریلن تنباکو تحریمی حرکاتی ایله باغلانیر، دیگر طرفدن آذربایجانین تاریخی و مدنیتینده غرور یارادان شخصیت‌لریمیزین حیات حئکایه‌لری ایله باغلانیر. ستارخانین حیاتی‌نین آغیر مرحله‌سینده، اونو حمایه‌سی آلتینا آلاراق، حیاتی‌نین قورتولوشوندا اساسلی رولو اولان میرزا جواد، بیر ده یئنی اوسلوبلو آنا دیلینده، مکتبلر یارادان و مدرن علمی شیوه ایله الفبانی اؤیره‌دن، «وطن دیلی» درسلیگی‌نین مؤلفی رشدیه‌نین بیروتا گئتمک و بیروتدا دارالمعلمینده تحصیل آلماق خرجینی عهده‌سینه آلیر و رشدیه مکتب‌لری‌نین حمایه‌چی‌سی کیمی چیخیش ائدیر.
میرزا جواد چوخ قورخماز و جسارتلی بیر شخصیته صاحیب ایدی. دولت مامورلاری‌نین ظولمونون قارشیسیندا دایانیر، خالقی مدافعه ائتمکدن چکینمیردی، حاکمیتین مستبد حرکت‌لرینی محدودلاشدیریردی. اونون ملّی و دینی وجهه‌سی اوزوندن حاکیم‌لر و امیرلر اوندان حساب آپاریر، سؤزلرینی و ایستک‌لرینی یئرینه یئتیرمگه چالیشیردیلار. داها دوغروسو اونون سؤزلرینه اعتناسیزجا یاناشماغا جسارت ائتمیردیلر.
آذربایجان خالقی‌نین اونون رهبرلیگینده تنباکو انحصارینا قارشی عصیان قالدیرمالاری رژی کمپانی‌سینه بیرینجی و اؤنملی ضربه‌نی ائندیرمیش اولور. ناصرالدین شاه گئری اوتورور و مقاوله‌نی لغو ائدیر. بعضی تدقیقاتچیلارین فیکرینجه تنباکو تحریمی و بو دؤورون اوغورلو عصیانلاری، مشروطه حرکاتی‌نین باش وئرمه‌سینده اساس عامیللردن بیری دیر.
واختی ایله ناصرالدین شاها «قاجار سلطنتی آذربایجانلی‌لارین حمایه‌سی و دستگینه باغلی‌دیر. ایندی کی سیز آذربایجان اهلینی اؤزوزدن اینجیدیرسیز، یاخشی بیر نتیجه گؤرمه‌یه جکسینیز» خبردارلیغینی وئرمیشدیر میرزا جواد. نئچه ایللر سونرا ایستر ایدئولوژیک، ایستر پراکتیک جهتدن داها چوخ آذربایجانلی‌لارا عاید اولان مشروطه انقلابی، میرزا جواد آقا مجتهدین یانیلمادیغینی گؤستردی.
ناصرالدین شاه سلطنتی‌نین سون ایللرینده تهرانا سفر ائدن میرزا جواد، بو شهرده خالق طرفیندن چوخ طنطنه‌لی قارشیلاندی. ناصرالدین شاهین مجتهدی گؤرمک اوچون پیادا اونون قالدیغی یئره گئتمه‌سی، اونون نفوذ و اعتباری‌نین هانسی سویه ده اولدوغونو گؤستریر.
میرزا جواد 1313-نجو هجری قمری ایلینده وفات ائدینجه، اونون یئرینه قارداشی اوغلو میرزا حسن مجتهد (میرزا باقرین اوغلو) آذربایجانین دینی رهبری اولدو. میرزا حسن، آتاسی و عمی‌سی کیمی عائله‌نین باشقا اونلو آدلاری‌نین ترسینه حاکمیت ایله متفق و بیرگه حرکت ائتدی و مشروطه حرکاتیندا، ایلکین موضع‌لریندن دؤنه‌رک، استبداد جبهه‌سینده یئرلشدی.
قایناقلار:
– مجتهدی، مهدی. رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، زرین، 1379.
– بامداد، مهدی. شرح حال رجال ایران، جلد 1، زوار، 1371.
– مدرس تبریزی، محمد علی. ریحانه الادب، خیام، 1369.
– نیکبخت میرکوهی، رحیم. نقش علما در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران.
– نجم آبادی، یوسف. شجره‌نامه خانواده مجتهدی، بو جزوه 1362-نجی ایلده حاضیرلانمیشدیر، آنجاق چاپا وئریلمه‌میشدیر.
– ناصری، یوسف. امیر عدالت خواه و قانون گرا، ایران، شماره 3076.
____________
تورکجه همشهری
Ümid Niayişin veb sehifesine xoş gelibsiz 
You must be logged in to post a comment.