ساج اوغوللاری

اوشروسنه‌دن اردبیله اوزانان بیر سولاله

 

 

اردبیل آذربایجانین قدیم شهرلریندن دیر. آذربایجان تاریخی‌نین بیر چوخ دؤنم‌لرینده اردبیلین اؤنملی یئرینی گؤرمک مومکوندور. تاریخیمیزین بعضی مرحله‌لرینده بو شهر آذربایجانین مرکزی شهری اولموشدور و بورادا حکومت ائدن سولاله‌لر اردبیلی اؤز پایتخت‌لری کیمی سئچمیشدیلر. بو سولاله‌لردن بیری ده ساجی‌لر و یا ساج اوغوللاری اولموشلار.

 

ساجی‌لر [889-929 م.]

قایناقلاردا ساجیه، ساجیان، بنی ساج (ساج اوغوللاری)کیمی ده تانینان ساجی‌لرین آدی اصلینده سولاله‌نین قوروجوسو ابوالساج دیوداد آدیندان آلینمیشدیر. بو طایفا اصلینده ماوراالنهرین اوشروسنه منطقه‌سیندن گلمیش تورک بیر سولاله‌دیر. ساج اوغوللاری دؤولتینی بیرینجی مسلمان تورک دؤولتی کیمی قلمه وئرمک اولار. بو دؤولت ایستر قاراخانلی مسلمان دؤولتیندن، ایستر بولغار مسلمان تورک دؤولتیندن اون ایللرجه قاباق قورولموشدور.

ساجیلرین حؤکمرانلاری بئله سیرالانیر:

ابوالساج دیوداد؛ 221-266هـ.ق. [836-879م.]، ابوعبیدالله محمد بن ابی الساج؛ 226-288 هـ.ق. [879-901م.]، دیوداد بن محمد؛ 288 [901 م.]، یوسف بن ابی الساج، 289-315 [901-927] ابوالمسافر فتح بن محمد؛ 315-317 [928-929 م.]، ابوالفرج ساجی؛ 317 [929 م.].

 

ابوالساج دیوداد

ابوالساج دیوداد عباسی خلیفه‌سی متوکلین خدمتینده اولان تورک سردارلاردان ایدی. لیاقت و باجاریق‌لار گؤستردیگینه گؤره بؤیوک روتبه‌لر الده ائدیر. بیر مدّت کوفه، حلب و اهوازدا والی لیک وظیفه‌سینده ایشله‌ییر. اونون اؤلوموندن سونرا اوغلو محمد، خلیفه طرفیندن آذربایجان حکومتینه گتیریلیر(889 م.).

 

ساج اوغوللاری دؤولتی‌نین قورولوشو

محمد، مراغانی اؤز پایتختی سئچدی و قیسا بیر زاماندا باغداد خلیفه‌سی قارشیسیندا عصیان قالدیردی. باغدادا باج وئرمکدن امتناع ائتدی و ماوراالنهرین دولایلاریندا تورک بگلیک‌لری‌نین لقبی اولان افشین (آوشین) لقبینی سئچدی. بردعه شهرینده ضرب اولان سکه‌لرینی ایسه بو لقب ایله بزه‌دی.

محمددن سونرا قارداشی یوسف رقیب‌لره غلبه چالیب حکومتی الده ائتدی. یوسف، ساج اوغوللاری دؤولتی‌نین پایتختی‌نی مراغادان اردبیله کؤچوردو. ائرمنی شاهلیغی اوزه‌رینه ساواشا چیخان یوسف، ائرمنی شاهی سمباطی مغلوب ائدیب اؤلدوردوکدن سونرا بؤیوک شهرت قازاندی.

یوسف ساجی‌لرین ان اؤنملی شاهی ایدی. قزوین، زنجان و ابهری عباسی‌لردن آلدی و بئله‌لیکله اونون حاکمیتینده کی ساج اوغوللاری دؤولتی‌نین سرحدلری شمالدا دربنددن جنوبدا زنگانا قدر، شرقده خزر ساحیلیندن غربده ائرمنستانی دا احتوا ائدن اراضییه قدر اوزانیردی.

عباسی خلیفه‌سی اونا قارشی اوردو گؤندردی. یوسف خلیفه‌نین اوردوسونو مغلوب ائتدی (918؟). آنجاق ایکینجی بیر محاربه‌ده مغلوب اولاراق اسیر دوشدو. بیر مدت باغداددا حبسده قالاندان سونرا آزاد ائدیلدی و 922 م. ده یئنه آذربایجان حاکیمی اولدو. 927 م. ده قرمطی لرله محاربه ده اسیر دوشدو و اؤلدورولدو. یئرینه افشین محمدین اوغلو ابوالمسافر الفتح کئچدی. فتح ایسه بیر ایل حکومتدن سونرا اؤز قوللاریندان بیری‌نین الی ایله اؤلدورولدو و بونونلا دئمک اولار کی سولاله، اؤز تاریخی حیاتی‌نین سون نقطه‌سینه گلمیش اولدو.

ساجی‌لر آذربایجانین اقتصادی شرایطینده چوخ مثبت تاثیر بوراخدیلار. ساج اوغوللاری دؤورونده آذربایجانین اقتصادی حیاتی انکشاف ائتدی و ایره‌لی‌له‌دی.

 

 

____________

تورکجه همشهری